منابع جنگل نقش مهمی در معیشت و رفاه صدها میلیون نفر از مردم کشورهای درحال توسعه دارند. هدف از این مطالعه بررسی اهمیت محصولات جنگل در درآمد خانوار روستایی و سطح فقر و نابرابری است. داده ها و اطلاعات اقتصاد ی-اجتماعی 160 خانوار روستایی حاشیة جنگل منطقة هزارجریب از طریق پرسشنامه و مصاحبة حضوری جمع آوری شد. با استفاده از خط فقر روستایی سال 1389 و تعدیل آن برای سال تحقیق (1392)، شاخص های فقر و نابرابری (ضریب جینی) در دو مرحله محاسبه شد: اول، با احتساب درآمد جنگل و دوم، بدون درنظرگرفتن درآمد جنگل در درآمد کل خانوار. نتایج نشان داد منابع زیست محیطی ترکیبی مهم در معیشت خانوار روستایی است، به طوری که جنگل دومین سهم درآمدی (30 درصد) را از متوسط کل درآمد خانوار دربر دارد. همچنین، با حذف درآمد جنگل از اقتصاد خانوار، تعداد فقرا 8/1 برابر می شود و فاصلة آن ها از خط فقر افزایش می یابد (2/4 برابر). نابرابری توزیع درآمد نیز با حذف درآمد جنگل 28/1 برابر می شود و سطح رفاه جامعة روستاییان به میزان 2/323 میلیون ریال کاهش می یابد؛ بنابراین، ترکیب درآمد جنگل در حساب درآمد خانوار، فقر و نابرابری روستایی را به میزان شایان توجهی کاهش می دهد که پیش زمینة پایداری محیط زیست است.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

سابقه و هدف مراتع طیف گسترده ای از تولیدات و خدمات را برای جوامع محلی فراهم می کند. در بحث مدیریت مراتع توجه به این نکته ضروری است که اقتصاد تک محصولی شکننده است و تا زمانیکه در مدیریت مراتع تنها به بهره برداری از علوفه مراتع برای تعلیف دام توجه شود اقتصاد بهره برداران بسیار متزلزل و شکننده خواهد بود. ازاین رو افزایش درآمد، ثبات اقتصادی بهره برداران مراتع، ایجاد اشتغال و توسعه پایدار مستلزم مدیریت و بهره برداری چند منظوره از منابع موجود است. این تحقیق با هدف ارزیابی مزیت نسبی روش های متنوع بهره برداری جوامع محلی در مراتع ییلاقی هزارجریب بهشهر طی سال 99-1398 انجام شد. مواد و روش ها پژوهش به لحاظ هدف، کاربردی و از نظر روش تحقیق در زمره تحقیقات توصیفی- پیمایشی قرار می گیرد. همچنین برحسب ماهیت داده ها از نوع تحقیقات کمی است. جامعه آماری تحقیق شامل تمامی بهره برداران محدوده عرفی مراتع ییلاقی بزنسام، تیرپرو، هشت پدر، میانبند، حاجی کرد، سفیدخانی، سیاه خانی، زرشکی، شاه آرام و اراضی کلیا بوده است. ابزار پژوهش پرسش نامه ای محقق ساخته است که روایی آن صوری و توسط پنل متخصصان تأیید و پایایی آن بر اساس فرمول آلفای کرونباخ برای مؤلفههای مختلف بین 78/0 تا 86/0 محاسبه شد. با بهره گیری از روش سرشماری، به تعداد 85 عدد توزیع گردیده و پس از جمع آوری داده ها و تحلیل محتوای پرسش نامه ها از آزمون کولموگروف-اسمیرنوف، T-test و LSD در نرم افزار SPSS نسخه 24 برای پاسخگویی به فرضیات تحقیق استفاده شد. ازاین رو پرسش نامه ای در چند بخش تدوین شد. بخش اول مربوط به اطلاعات جمعیت شناختی و بخش دوم مربوط به هزینه و درآمد هریک از بهره برداران اصلی مرتع شامل دامداری، زنبورداری، زراعت، گیاهان دارویی و بهره برداری های تلفیقی (چندمعیشتی) بود. روایی محتوای پرسش نامه با استفاده از روش معتبرسازی صوری و با مراجعه به کارشناسان و متخصصان انجام شد. اولویت سودمندی فعالیت های تک معیشتی و سایر بهره برداری های چندمنظوره با استفاده از تحلیل نسبت درآمد به هزینه (B/C) مشخص گردید. نتایج نتایج نشان داد که از بین فعالیت های تک معیشتی بیشترین و کمترین درآمد خالص سالیانه در فعالیت های دامداری و گیاهان دارویی به ترتیب 1/191 و 3/2 میلیون تومان به ازاء هرخانوار بهره بردار برآورد شد. بیشترین و کمترین سود خالص در فعالیت های چندمعیشتی نیز به ترتیب مربوط به فعالیت های زراعت-دامداری-گیاهان دارویی و زراعت-گیاهان دارویی به میزان 7/29 و 9/6 میلیون تومان به ازاء هرخانوار بهره بردار برآورد گردید. نسبت درآمد به هزینه تمامی فعالیت های معیشتی بیشتر از یک و دارای صرفه اقتصادی بوده است. در فعالیت های تک معیشتی، زنبورداری با نسبت 7/3 و چند معیشتی، زراعت-گیاهان دارویی با میزان 1/3، بیشترین میزان درآمدزایی را با توجه به سهم از منابع معیشتی نسبت به سایر بهره برداری ها دارد. نتایج نشان داد که تنوع معیشتی می تواند در ایجاد درآمد بیشتر بهره برداران مؤثر باشد. تجزیه وتحلیل سهم خالص درآمد سالیانه بهره برداری های تک معیشتی و چند معیشتی درصد از کل درآمد منابع معیشتی بهره برداران در منطقه نشان داد که در صورت استفاده بهینه و مدیریت بهتر دامداری بهمراه بهره برداری های فرعی زنبورداری، گیاهان دارویی و زراعت می تواند درآمد و اشتغال مناسبی در بین افراد منطقه ایجاد کند و از نظر آماری نیز فرض یکسان بودن درآمد بهره برداری های تک معیشتی و چندمعیشتی رد شده است. نتیجه گیری زنبورداری و زراعت جزء بهره برداری های بالقوه مراتع مورد مطالعه هستند که با تلفیق آن با فعالیت دامداری می توان کاستی های دامداری را جبران کرد، تا هم از فشار وارده به مرتع توسط دام جلوگیری و هم به افزایش درآمد جوامع محلی کمک کرد. ازاین رو، با اجرای طرح های مرتع داری چند منظوره (تلفیقی) می توان به حفظ و احیای مراتع و نیز افزایش درآمد برای ذینفعان محلی کمک کرد. با توجه به آنکه سال هاست بهره برداری از مراتع منطقه مورد مطالعه تک منظوره و فقط برای تأمین علوفه دام است، استفاده چند منظوره با توجه به ظرفیت های هر مرتع می تواند فواید زیادی عاید بهره برداران نماید. همچنین بالا بودن نسبت فایده به هزینه زنبورداری می تواند راهبردی برای اشتغال بیشتر مردم منطقه بعد از دامداری شود، تا هم از فشار وارده به مرتع توسط دامداری جلوگیری شود و هم به افزایش درآمد جوامع محلی کمک کند.

این مطالعه با هدف بررسی ویژگی های فیتوشیمیایی، فنل و فلاونویید کل و آنتی اکسیدانی گیاه دارویی Salvia aethiopis L. و مهمترین عوامل محیطی مؤثر در پراکنش در منطقه هزارجریب بهشهر انجام شد. 5 نمونه سرشاخه های گلدار گیاه در اوایل خردادماه 1395 از ارتفاعات منطقه جمع آوری و به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر)، اسانس گیری شد. مشخصات مربوط به رویشگاه یادداشت برداری گردید و همین طور 5 نمونه خاک برای ارزیابی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک برداشت شد. ترکیب های تشکیل دهنده اسانس با استفاده از دستگاه های کروماتوگراف گازی (GC) و گاز کروماتوگراف متصل شده به طیف سنج جرمی (GC/MS) شناسایی شدند. استخراج عصاره اتانولی نمونه ها به روش پرکولاسیون، ارزیابی فیتوشیمیایی (فنول و فلاونویید کل) با استفاده از روش های اسپکتروفتومتری و بررسی عملکرد آنتی اکسیدانی نمونه ها نیز با استفاده از آزمون DPPH ارزیابی گردیدند. با استفاده از روش PCA نیز مهمترین عوامل مؤثر در پراکنش گونه مورد نظر مشخص شدند. در اسانس 7 ترکیب شناسایی شد. بتا-کاریوفیلن (28. 4%) و 1، 6-سیکلودکادین (26%) ترکیب های اصلی اسانس گل را تشکیل می دهند و بتا-کاریوفیلن (30. 3%) و کوپائن (23. 3%) مهمترین ترکیب های تشکیل دهنده برگ هستند. فنل کل، فلاونوئید کل و آنتی اکسیدان موجود در گل از برگ گیاه بیشتر است. عوامل محیطی تأثیرگذار بر پراکنش گیاه Salvia aethiopis شامل ارتفاع، آهک، ماده آلی، اسیدیته، کلسیم، سیلت، شن و جهت شیب هستند.

دی اکسید کربن عمده ترین جزء گازهای گلخانه ای محسوب می شود. به منظور کاهش دی اکسید کربن اتمسفری و ایجاد تعادل در محتوای گازهای گلخانه ای، کربن اتمسفر باید جذب و در فرم های متعدد ترسیب شود. کربن عنصر اصلی گازهای گلخانه ای محسوب می شود که ترسیب آن از طریق فرایند فتوسنتز و زیتوده گیاهی، ساده ترین و ارزان ترین راهکار ممکن برای کاهش سطح این گاز اتمسفری است. بنابراین، تحقیق حاضر به مقایسه ترسیب کربن در گونه بوته ای (Astragalus gossypinus F.) و علفی (Dactylis glomerata L.) در بخشی از مراتع نیمه خشک سرد وزوار هزارجریب بهشهر در استان مازندران پرداخته است. پس از تعیین منطقه معرف در دو سایت قرق و مرتع تحت چرا، از پوشش گیاهی و خاک به روش تصادفی- سیستماتیک نمونه برداری صورت گرفت. به این منظور 2 ترانسکت به طول 100 متر به صورت موازی با فاصله 500 متر در هر سایت مستقر و در امتداد هر ترانسکت، بر اساس الگوی پراکنش گیاهان، 20 پلات 1 متر مربعی به طور تصادفی قرار داده شد. در مجموع 40 پایه گیاهی و 80 نمونه خاک (در دو عمق 0-15 و 15-30 سانتی متر) برداشت شد. نتایج آماری این بررسی نشان داد که بین ترسیب کربن اندام های مختلف گونه های تحت بررسی مرتع قرق با اندام های نظیر آن ها در مرتع تحت چرا تفاوت معنی داری وجود دارد. ضرایب تبدیل وزن زیتوده به کربن آلی اندام های برگ، ساقه و ریشه در منطقه قرق شده نسبت به منطقه تحت چرا افزایش یافته که این افزایش در گونه گون پنبه ای در اندام ریشه با 8.12 درصد و در گونه علف باغ در اندام ساقه با 3.75 درصد بیشترین میزان را داشته است. بررسی کربن ذخیره شده در خاک نیز نشان داد که در هر 2 عمق تحت مطالعه، منطقه قرق نسبت به منطقه تحت چرا، ترسیب کربن بیشتری داشته است. همچنین خاک در مقایسه با بیوماس گیاهی، کربن بیشتری را در خود ذخیره کرده است.

تبدیل جنگل ها و مراتع به اراضی کشاورزی، امروزه در سطح دنیا نگرانی های زیادی را در زمینه تخریب خاک، محیط زیست و تغییر اقلیم جهانی پدید آورده است. مطالعه تغییرات خصوصیات خاک در اثر تغییر کاربری اراضی ضروری است و برای شناخت مدیریت های پایدار در هر منطقه به منظور جلوگیری از تخریب خاک، ایجاد و تثبیت تولید پایدار و نیز اهداف زیست محیطی می تواند راه حل مفیدی باشد. در دهه های گذشته بخش های وسیعی از مراتع آوارد به اراضی کشاورزی تبدیل شده اند و در سال های اخیر، احداث باغ های مثمر در این اراضی زراعی کم بازده مطرح شده است. این تحقیق به منظور بررسی اثرات تغییر کاربری اراضی بر برخی خصوصیات فیزیکی- شیمیایی خاک در منطقه آوارد انجام شد. بعد از شناسایی منطقه از طریق پیمایش صحرایی و با استفاده از دستگاه GPS،  3نمونه مرکب خاک از عمق 30-0 سانتی متر هر تیمار (مرتع، زراعت غلات، زراعت حبوبات، باغ گردو و باغ گردو- سیب) برداشت شد و برای تعیین برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک شامل: بافت خاک، پایداری خاکدانه ها، جرم مخصوص ظاهری، درصد تخلخل کل، کربن آلی، اسیدیته و هدایت الکتریکی به آزمایشگاه خاک شناسی منتقل شد. شاخص فرسایش پذیری خاک نیز با استفاده از رابطه نسبت رس اصلاح شده، محاسبه شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده ها از روش تجزیه واریانس یک طرفه (ANOVA) استفاده گردید. سپس به منظور مقایسه میانگین ها از آزمون توکی در سطح معنی داری 5 درصد استفاده شد. تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که احداث باغ های مثمر در اراضی زراعی کم بازده، بر پایداری خاکدانه ها و هدایت الکتریکی خاک اثر مثبت معنی داری (P<0.05) داشته است، اما بر سایر خصوصیات از جمله کربن آلی خاک اثر معنی داری نگذاشته است (P>0.05). با توجه به نتایج به دست آمده، می توان چنین نتیجه گیری کرد که حفظ مراتع طبیعی مناسب ترین کاربری اراضی در منطقه مورد مطالعه می باشد. در اراضی زراعی کم بازده منطقه مورد مطالعه نیز، احداث باغ های مثمر پیشنهاد می گردد.

نقش مراتع در تامین نیازهای بشر، از گذشته تاکنون بسیار پررنگ بوده است. عملکرد مهم پوشش گیاهی مراتع تامین علوفه مورد نیاز دام هاست. لذا مطالعه اثر متغیرهای محیطی موثر بر گیاهان مراتع بویژه گونه های علوفه ای مرغوب ضروری بنظر می رسد. این مطالعه اثر عوامل خاک و توپوگرافی را بر پراکنش و استقرار 10 گونه علوفه ای مرغوب (5گونه بقولات و 5 گونه گندمیان) بررسی می کند. دلیل انتخاب این 10 گونه درجه خوشخوراکی، پراکنش و حضور بیشتر آن ها در منطقه بود. پس از شناسایی فلور منطقه، نمونه برداری پوشش گیاهی در 35 واحد کاری (همگن از نظر شیب، جهت و ارتفاع) انجام که در مجموع در 300 پلات 1 متر مربعی درصد پوشش تاجی گیاهان ثبت گردید. بر اساس وسعت واحد کاری و تیپ های گیاهی موجود در آن بین 1 تا 3 نمونه خاک نیز برداشت شد. نتایج حاصل از کاربرد روش رسته بندی DCA نشان داد که عوامل خاک و توپوگرافی اثر معنی داری بر پراکنش و استقرار گونه های این دو خانواده گیاهی دارند. نتایج آنالیز CCA نشان داد که گونه های بقولات وابستگی بیشتری با کربن آلی خاک و عناصر غذایی داشتند و گونه های گندمیان به دو دسته تقسیم شدند برخی همانند گونه های بقولات به کربن آلی خاک و عناصر غذایی وابسته بودند و 2 گونه Bromus tomentellus و Hordeum fragile بیشتر تحت تاثیر ارتفاع و شیب قرار گرفتند. سرانجام با انجام آنالیز تقسیم واریانس مشخص شد اثر عوامل خاکی بر روی پراکنش گونه های بقولات بیش از 3 برابر عوامل توپوگرافی است و اثر عوامل خاک بر خانواده گندمیان کمی بیشتر از عوامل توپوگرافی است.

خاندان سرداررفیع از خاندان های حکومتگر محلی بودند که از آغاز تا پایان عصر قاجار در منطقه هزارجریب و استرآباد، فرماندهی داشته اند.میراثی که نیای این خاندان در ازای جنگ هایی که در کنار آقامحمدخان قاجار با زندیه کرده بود، به طور مستمر تا پایان این دوره باقی ماند. آنها از این راه صاحب نفوذ شدند و اموال و املاک زیادی به هم زدند؛ به طوری که دردوران مشروطه که معاصر حاکمیت محمدباقرخان سرداررفیع بود، او جزو سه چهار تنی بود که درخطه مورد نظر، افتدار فراوان یافت و افزونی قدرت و نفوذ او و امثال او، دولت های مشروطه را نگران می کرد.با رییس الوزرایی وثوق الدوله در سال 1336 ق، سیاست قلع و قمع متنفذان محلی و ایجاد دولت مرکزی قدرتمند مورد تعقیب قرار گرفت؛ به همین جهت، سرداررفیع نیز بی نصیب از آسیب نماند و بسیاری از اموال و املاک و سلاح های فوجش مصادره شد و مانند دیگر سرکردگان، مدتی را هم در حبس تهران گذراند و پس از آن هیچ گاه به حاکمیت نرسید و فرماندهی قریب یک و نیم قرنی این خاندان رو به افول گذاشت.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراجعه فرمایید.

باغ ایرانی از قدیمی ترین و مهم ترین باغ های جهان به شمار می رود. اصولا ایرانیان با تصوری که به واسطه دیدگاه های دینی شان از بهشت داشتند به خلق بهشت زمینی (باغ) در مناطق مختلف مبادرت نمودند که یکی از این مصادیق، بهشهر در ایالت تبرستان است. بهشهر، واقع در شرقی ترین منطقه استان مازندران، از سمت جنوب به کوه های البرز و بخش هزارجریب-که آن هم جزئی از بهشهر هست-محدود می شود. آب وهوای معتدل و مرطوب خزری بهشهر موجب توجه شاهان صفوی به باغ سازی در آن شد. مسئله تحقیق حاضر این است که مولفه های امنیتی باغهای تاریخی بهشهر در دوره صفویه تابع کدام متغیرها بوده اند؟ روش تحقیق در این مقاله، روش تاریخی (استقرائی) و شیوه نگارش و تدوین آن به صورت توصیفی – تحلیلی میباشد. استخراج اطلاعات و داده ها نیز به صورت کتابخانه ای صورت گرفته است. یافته های تحقیق نشان می دهد عوامل اثرگذاری چون جریان رودخانه ها و جوی های سطح شهر، خاک حاصلخیز، دمای مناسب، وجود انواع چشمه ها و قناتها و نیز موقعیت راهبردی و دفاعی محدوده موردنظر موجب شد تا مهم ترین باغ های شش گانه بهشهر که عبارت بودند از: باغ های چهلستون، چشمه عمارت، خلوت، شمال، صاحب الزمان و تپه، در عصر صفوی و با دستور شاه عباس (1021 ه. ق) و جانشینانش احداث شوند. مجموعه باغ های مذکور با دیوارهای بلندی از یکدیگر جدا میشدند و هر یک برای ورود، دارای دروازه های مجزا بودند که امروزه اثری از آن ها باقی نیست.